سخن روز

خوله به د خداى په رضا دركړم 

  منګى مي ولي ښوروې لنده دي كړمه

مورجاني شين  منګى مي راکړه

ورونه مي لوکړي  زه اوبه ورته راوړمه

خاونده دا ځل مي معاف كړې   

   بيا به د خوړ په غاړه نه كرم ګلونه

ماپرسينه لونګ کرلي

کۀ وخت دلوشوتابۀ راولم مينه

مخ دي کتاب شونډي دي پاڼي
دزني سردي بسم الله خولې ته راځينه

:: تړاو: کلتور او ادبیات

ن : ت : ۱۳۹۱/۱۱/۲۵

يو کلي کي بزګر چي تل به ئې د جوارو ښه فصل درلود، دې جوارو به ورته ښه ګټه او جوايز راوړل.

هر کال به ده د ولايت په سويه د ښه فصل جايزې ګټلې.

يو کال يوې ورځپاڼي وغوښتل چي ددې بزګر بريالي فصل په راز پوه سي، مرکه ئې ورسره برابره کړه.

بزګر خبريال ته وويل چي زه دخپلو جوارو تخم له ګاونډي سره شريکوم

خبريال ويل تاسي څنګه د خپل بهترين جوارو تخم له ګاونډي سره شريکوئ، پداسي حال کي چي هغه هم په سيالۍ کي ستاسي سيال دئ؟

راپورتر وپوښتل ولي؟

بزګر: تاسو پوهيږئ، چي سېلۍ د بوټي د ګل ګرد الوزوي، او پټي په پټي ئې شيندي، که زما  ګاوندى ټيټ او خراب جوار ولري، نو دهوا له کبله زما فصل هم خرابوي او د جوارو کيفيت اغېزمنوي.

نو ځکه که زه ښه فصل غواړم زما ګاونډى هم بايد ښه فصل ولري.

پاملرنه: که غواړي چي بريالى او خوشحاله ژوند ولرې د د خپلو دوستانو، ګاونډيانو او ملګرو لپاره ئې هم وغواړه ځکه چي دا د انساني فطرت غوښتنه ده الفت څه ښه وايې:

داسي خوشحالي دي خداي په هيڅ کور کي پيدا نه کړي

يو کور کي وير وي او بل خاندي د ليلا سره

:: اړونده موضوع: علمي او تحليلي
:: تړاو: کلتور او ادبیات

ن : ت : ۱۳۹۱/۱۱/۱۶

علم څه دئ ؟

لیکوال : جان کورن ول

ژباړن : جلال آشنا

علم”Science“ له يوې لاتيني كلمې ”Scientia“ ،چي دخبرتيااومعرفت ماناوركوي اخيستل شوې ده .دمفاهيمو،فرضيواونظرونواصولوپيژندلواوپوهيدلوته علم ويلاى شو،پردغويادوشوټكولږاومحدوبحث بسيا نه كوي بلكي يوه اوږداومفصل فلسفي بحث ته اړتيالري.
  پوهه اوديوڅه پيژندل په علم كي ” Science“ شامېليږي ،علم په اصطلاحي ماناكي هغه څه دى چي دطبعيت څخه بحث كوي اوپرمعينولارولاس ته راځي .
  ځيني فيلسوفان په نړۍ كي دشتومخلوقاتوپه شتون اوپه هغوي باندي دانسان دپوهيدوترمنځ دتوپيرپه مسئله قائل دي ،”كانت“ المانى فيلسوف له دوكلموفنومن”Phenomena“(هغه څه چي دتجربې له لاري پرې پوهيدل شوني وي ) اونومن”noumen“ هغه څه چي دتجربې له لاري پرې پوهيدل شوني نه وي ) ګټه اخلي .
  دغه رازكانت اوپلويان يې په دې باور دي ،چي ذهن يوازي ديوڅه ظاهري اړخ او”فنومن“باندي پوهيږي اود”نومن“ له پيژندلواوپوهيدلوناتوانه دى. البته دكانت له نظره دعقل په وسيله دنومن پيژندل ناشوني دي.
 ګڼ شميركارپوهان دامني ،چي په علمي ډول دنړۍ پيژندل اوهرډول تحقيقات په نړۍ كي ممكن دي ،په هغه صورت كي چي تجربه ورسره نغښتې وي ،اونوموړى دا دعوا هم نه كوي ،چي ګواكي هرڅه دهغه په مطلقه ماناسره څرګنديږي ،بلكي پردې ټينګاركوي ،چي دتجربواومشاهدو پربنسټ يې نوم او اوصاف غوره كوي اوټاكلى شي .
  هغه چي اروپا دناپوهۍ له درانده خوبه راووته نوعلم يې ديوې منظمي پوهي په ډول تعريف كړاوڅرګنده يې كړه چي هرهغه زده كړه اوپوهه چي په منظم ډول سرته رسيږي علم دى .
  علم ډيره پراخه مانالري اوكله يې هم له ”فلسفې “سره يوشى بولي .په هغه وخت كي يې دطبعي”Natural“ او”Science“ اواخلاقي علم ”Moral Science“ ترمنځ پرتوپيرباوري وه ،اودايې انګيرله چي يوله بل سره ډيرتوپيرلري اوترمنځه يې كوم تړاوشتون ندى موجود،اخلاقي علم هغه څه دى كوم ،چي نن ورځ يې كارپوهان فلسفه بولي .خوعلم په ننني عصركي هغه څه ګڼي ،چي پرتجربواستواروي اوداډول علم طبعي علم دى ،بايدووايوچي طبعي علم پرسخت علم”hard science“ اوسبك علم ”Soft Science“ وېشل شوى دى ،فزيك ،ځمك پيژندنه ،شيمي اوداسي نورسخت علوم دي اودغه رازانسان پيژندنه ،تاريخ،ټولنپيژندنه سبك علوم ګڼل كيږي .
  هغه ډله چي پرپورته يادي شوي ډلبندۍ سره سلا دي استدلال كوي ،چي سبك علوم دتجربې له لاري نسي كيداى ،بلكي دشواهدواوتاريخي رواياتوپه مرسته  ددې ډول علم لړۍ غښتلي كيداى سي ،ددغه ډول علم په هكله دډيرومعلوماتودراټولولولپاره قوي فكراواستدلال ته اړتياليدل كيږي .
د”علم“ كلمه په هغوځايوكي كارول كيږي ،چي له علمي لاروهغوځايوكي ګټه اخيستل كيږي ،لكه كمپيوټر...فرضيه (hypothesis) ،مډل (Model) ،نظريه(Theory) قانون(Low) په علم كي بېلابېلي ماناوي لري اوپه ورځنيوخبرو آتروكي  ډيرې په خوله راځي .
  يوعالم د”مډل“په مرسته كولاى شي ،چي ديوڅه وړاند وينه وكړي اودتجربې په مرسته يې په هرډول ځانګړنووپوهيږي .
”فرضيه“ په علم كي هغه څۀ دي ،چي هغه څه په ثبوت ورسوي كوم چي دتجربې له لاري په مكمل ډول ثبوت شي اونه په پوره ډول ردشي.
   آيارياضي علم دئ ؟
ځيني پوهان اورياضي دانان په دې باوردي ،چي درياضي مسائل ټول په ازمايښت اوتجروبواستواردي نوله دې كبله نوموړي انګيري چي رياضي علم نه دى اوزياتوي چي هغه څه كوم چي په تجروبواو ازمايښتونوولاړوي علم نه دى ،نوموړي استدلال كوي چي رياضيكي فرضيې اونظريې دازمايښت وړنه دي اودتجربې له لاري هم ناشوني برېښي ،كه څه هم رياضي علم دى يانه دى خودااړينه ده ،چي رياضي دعلم لپاره ضروري ده دهرډول علم لپاره دمشاهداتواوتجروبودسرته رسولولپاره رياضي ضروري ګڼل كيږي ،حساب،ديفرينسيال،انتيګيرال درياضي هغه ښاخونه دي چي په هغوعلوموكي ،چي په تجروبوولاړوي ترې په پراخه كچه ګټه اخيستل كيږي،  رياضيات دنړۍ پيژندلوښه وسيله ده .

:: اړونده موضوع: علمي او تحليلي
:: تړاو: کلتور او ادبیات

ن : ت : ۱۳۹۱/۱۱/۱۱